.: VISIE - UITGEBREIDE VERSIE :.
Verantwoording
Een visietekst over vormselcatechese in Sint-Catharina Wachtebeke en Onze-Lieve-Vrouw-Geboorte Overslag. Maatschappij en cultuur, kerk en geloof, en ook catechese ontwikkelen zich snel. De eerste tekst dateerde van 1996. Vijf jaar later volgde een herziening n.a.v. de herstructurering naar één jaar vormselvoorbereiding. Vandaag staan we weer voor nieuwe uitdagingen. De huidige tekst kwam er na een grondige doorlichting van onze werking in 2008 met nog enkele wijzigingen in 2010. Met de herstructurering van het kerkelijk landschap werden onze kerkplekken in 2017-2018 een deel van de grote Bavoparochie die zich uitstrekt over de gemeenten Wachtebeke en Lochristi en de zone langs het kanaal met de vier kanaalkerken.
Visioen
Het is interessant om terug te blikken naar het begin, toen de eerste christelijke gemeenschappen vorm kregen. Al gauw werd de nood gevoeld van een goede voorbereiding en een betekenisvol ritueel als begin van een christelijk leven : initiatie.
Na 3 jaar catechumenaat, werden nieuwe christenen (volwassenen !) in de Paasnacht gedoopt. Het doopsel werd bevestigd door de aanwezige bisschop met een handoplegging en zalving en ontvingen zij voor het eerst het lichaam en bloed van Christus. Op die manier verlieten deze nieuwe christenen hun oude levenswijze en probeerden voortaan hun leven vorm te geven. Na verloop van tijd werd ook meer en meer aan kinderen de initiatiesacramenten toegediend, vaak samen met ouders die bewust met hun hele gezin voor het christendom kozen.
Door ontwikkelingen in het theologische denken, en door het toenemende aantal dopelingen, werden de drie initiatiesacramenten verspreid in de tijd. Ook dat heeft een hele tijd zinvol gefunctioneerd.
Vandaag stellen we echter vast dat deze initiatiesacramenten hun betekenis van initiatie in het christelijk geloof en de christengemeenschap, verloren hebben. We leven opnieuw in een situatie zoals in het begin. Onze kleine groepen christenen zoeken opnieuw hun weg in een niet-gelovige wereld.
Daarom is het onze droom dat ook de initiatie opnieuw vorm mag krijgen zoals in het begin : mensen die bewust in het catechumenaat stappen, die na enkele jaren voor zichzelf en vanuit een gemeenschap uitdrukkelijk wensen opgenomen te worden als christen en die daaraan een engagement koppelen voor hun hele verdere leven.
’t Is een visioen dat uiteraard nog niet onmiddellijk gerealiseerd kan worden, maar op grond waarvan we alle veranderingen nu kunnen bekijken. Elke nieuwe wending die we aan de catechese in onze parochie willen geven, moet in het licht van dit visioen geplaatst en beoordeeld worden.
Gevolgen voor vandaag
Van catechese naar eerste verkondiging
Door de hierboven geschetste historische omstandigheden wordt het vormsel in onze streken nog steeds gevierd op de leeftijd van 12 jaar. Dit komt overeen met een belangrijk overgangsmoment in het leven van jonge mensen. In elke cultuur zien we rituelen en feesten op de drempel van de biologische volwassenheid. Omdat onze contreien tot voor kort bijna uitsluitend katholiek waren, wordt deze rite de passage (nog steeds vooral) in de kerk gevierd.
Toch zijn de tijden veranderd. Gezinnen bekennen zich veel minder dan vroeger tot het katholicisme en de kerkpraktijk is zeer duidelijk gedaald. Bij gebrek aan alternatieven klopt men echter wel nog aan de kerkdeur aan om de initiatierituelen te vieren.
Dit heeft gevolgen voor de vormselcatechese.
Het woord "catechese" veronderstelt in feite reeds een geloofssprong, een bekering. Maar het overgrote deel van de kandidaat-vormelingen zijn daar nog niet aan toe. Zelfs wie van thuis uit gelovig wordt opgevoed, is op 12 jaar vaak nog niet klaar voor een bewuste geloofskeuze. We zijn ons ervan bewust dat dit pas kan op en volwassen leeftijd. En zelfs dan blijft het geloof een "proces" waarmee men voortdurend worstelt en nooit klaar is.
Onze vormselcatechese is daarom de facto eerste verkondiging.
Zegening van de jeugd
Soms stellen we vast dat gezinnen niet klaar zijn voor zo een diepgaande geloofskeuze, maar anderzijds toch aankloppen met de vraag naar een kerkelijk ritueel. In dat geval kan het zinvol zijn om het kind te laten zegenen. Daarbij kan u ervoor kiezen om Gods zegen te vragen over zoon of dochter en hem/haar verder te begeleiden in het leven. Deze zegening vergt een minimale voorbereiding en vindt plaats tijdens een woord- en gebedsdienst in de lente. Gezinnen die daarvoor kiezen, kunnen aansluiten bij de viering met zegening van de jeugd op twee plaatsen in de Bavoparochie: in de kerk van Hijfte of de kerk van Oostakker.
Doelstellingen van de vormselcatechese
Uiteraard zijn we als gelovige verheugd als velen de keuze voor het geloof maken. Omdat we het zelf zo mooi vinden, hebben we natuurlijk het liefst dat er zoveel mogelijk mensen/gezinnen/vormelingen dat ook vinden. Het kan echter niet de bedoeling van de vormselcatechese zijn om zoveel mogelijk vormsels te kunnen toedienen, maar wel om zoveel mogelijk mensen de kans te geven een ongelooflijk mooie geloofservaring mee te maken.
Daarom stellen we volgende doelstellingen voorop in onze werking:
- getuigen van een persoonlijke overtuiging dat het christelijk geloof zin en diepgang geeft aan het leven en leidt naar duurzaam geluk;
- mogelijkheden scheppen om God te ontmoeten, door ontmoeting met mensen waarin Hij werkzaam is;
- kennismaken met de figuur van Jezus als voorbeeld voor een gelovige levenswijze
- vormen en uitdiepen van een persoonlijk godsbeeld
- zo veel mogelijk mensen laten kennismaken met en proeven van de schoonheid van het geloof;
- na deze "proef"-periode komen tot een bewuste gefundeerde keuze van het hele gezin om al dan niet gevormd te worden. Deze keuze wordt uitgedrukt in de viering van de naamopgave, waarna men officeel kandidaat-vormeling is.
Sacramentencatechese
De vormselcatechese, zoals elke sacramentencatechese, gaat in de eerste plaats om God. Hij schenkt Zijn liefde aan alle mensen en maakt dat kenbaar in Zijn Zoon Jezus Christus. Jezus kunnen we daarom het oersacrament van godsontmoeting noemen.
Het lichaam van Christus is de kerk, nl. alle gelovigen. In die kerk ontmoeten we opnieuw God. Daarom is de kerk het basissacrament.
Deze sacramentaliteit (God, Jezus, Kerk) wordt geconcretiseerd in de drie initiatiesacramenten : doopsel, vormsel en eucharistie.
Het nabijkomen van God, waarvan de initiatiesacramenten een uitdrukking zijn, krijgt vorm in het leven van christenen die hun geloof voortdurend verkondigen (via catechese en getuigenissen), vieren (liturgie), en beleven (diaconie, dienst aan de medemensen).
Dit alles houdt geen enkele gelovige alleen uit. Het is en moet geworteld zijn in een groep van medestanders, medegelovigen. Deze inhoud vormt de rode draad in het programma van de vormselvoorbereiding.
Concreet betekent dit dat onze vormelingen gedurende één jaar 7 vormselcatecheses bijwonen. Dit gebeurt bij een catecheet die daarvoor vrijwillig haar/zijn huis openzet. Daarenboven plannen we een vijftal gezamenlijke bijeenkomsten, waaronder de deelname aan een parochiale activiteit gekoppeld aan een ontmoeting met een geëngageerde christen.
De vormelingen beschikken over een werkdoos (i.p.v. een werkmap), waarmee we duidelijk willen maken dat geloven niet alleen een zaak van het verstand is (weten), maar ook van het hart (beleven) en bovendien nooit ‘af’ is: het wordt ‘hun’ geloofsdoos.
Tenslotte rekenen we op de aanwezigheid en betrokkenheid van de vormelingen in de liturgische vieringen. Om de maand heeft bovendien een gezinsviering plaats waarin de muziek en de teksten door vormelingen verzorgd worden.
Geloofsgemeenschap
Het belang van een geloofsgemeenschap kan niet genoeg benadrukt worden. Wie totaal geen contact meer heeft met andere gelovig zoekenden, om vandaaruit zijn eigen geloof telkens weer te vernieuwen en voeden, dreigt langzaam het vuur te verliezen om zijn gelovige inspiratie aan te wakkeren. Anderzijds bestaat een gemeenschap ook dankzij die groep mensen die haar opzoeken.
De vormselcatechese is een parochiaal gebeuren. Toch stellen we meer en meer vast dat de parochie voor vormelingen niet meer de voedingsbodem is om voor het vormsel te kiezen. Ook op andere vlakken vermindert de parochiale binding. Op zich is dit niet problematisch, zolang gelovigen zich opgenomen weten in een (andere) groep van medegelovigen.
De vormselcatechese zal dus gefundeerd moeten zijn in zo’n groter geheel, rekening houdend met de verscheidenheid van geloofsgemeenschappen. Tegelijk is de vormselcatechese zelf een bouwsteen van deze gemeenschap.
Concreet betekent dit dat de kandidaat-vormelingen zich inschrijven voor het vormsel in de parochiegemeenschap waarmee zij verbonden zijn; dat zij actief deelnemen aan de parochiale liturgie, dat er ontmoetingen zullen zijn met mensen die hun geloof concreet gestalte proberen te geven in hun dagelijkse leven, dat er deelgenomen wordt aan diocesane activiteiten, zoals de jaarlijkse BAVO-dag, dat de band met de plaatselijke gemeenschap verder uitgebouwd wordt en dat de ouders meer expliciet betrokken worden.
(Groot)ouders en vormselcatechese.
Het vormsel wordt gevierd op 12-jarige leeftijd.
Vormselcatechese is in die zin een belangrijke stap in het gelovige groeiproces van deze jongeren.
Dat betekent dat de ouders een fundamentele rol spelen in de voorbereiding op dit sacrament. Zij maken samen met hun kind de keuze voor het vormsel en de deelname aan de vormselcatechese. Niemand is verplicht zich te laten vormen. Daarom is het belangrijk dat het gezin deze keuze bewust maakt. Toch is het niet ondenkbaar dat een 12-jarige bewust voor het vormsel kiest ook als de ouders minder enthousiast zijn. In dat geval is er extra ondersteuning en bemoediging wenselijk, zodat de kandidaat-vormeling zich gesteund en gerespecteerd weet.
Bovendien stellen we vast dat grootouders een grote rol kunnen spelen in de (geloofs)opvoeding van kleinkinderen. Zij vangen vaak hun kleinkinderen op, brengen veel tijd met hen door en laten hen zo delen in hun persoonlijke levensvisie en geloofsovertuiging.
Zowel inhoudelijk als praktisch, zowel op parochiaal vlak als onder de kerktoren en bovendien op het niveau van het gezin, willen we ouders en grootouders stimuleren om de vormselcatechese te ondersteunen en vorm te geven.
Concreet betekent dit dat we in onze kerkplek 2 gezinsavonden voorzien.
De eerste is een contactavond om de keuze voor de inschrijving toe te lichten en uit te diepen. Op die avond wordt echter nog niet ingeschreven. Nadien volgt er een persoonlijk gesprek met de catechist waar dan de bewuste keuze kan bekend gemaakt worden.
De (groot)ouders krijgen ook de mogelijkheid om deel te nemen aan extra iniatieven met meer inhoudelijke onderwerpen, bvb. i.v.m. geloofsopvoeding.
In de week voor de naamopgave heeft een catecheseavond plaats voor ouders én vormelingen. Op deze avond gaan gezinnen met elkaar in gesprek en wordt de kandidaat-vormeling opgeroepen om bewust hun naam op te geven voor Gods uitnodiging. Pas wanneer men zijn/haar naam heeft opgegeven, is men officieel kandidaat-vormeling. Na de viering van de naamopgave begint de veertigdagentijd, waarin de gezinnen van de kandidaat-vormelingen op een intensieve manier betrokken worden bij de liturgie.
Peters en meters
De betekenis van het peter- en meterschap moet geherwaardeerd worden. Zij vervullen op de vormseldag zelf een zeer belangrijke taak in het geheel van het vormselsacrament. Bovendien zijn zij de zichtbare link tussen het doopsel en het vormsel. Hun taak in de vormselviering is belangrijker dan een formeel, ritueel optreden. In die optiek is het ook beter om, indien mogelijk, zowel dooppeter als doopmeter bij het vormsel te laten aanwezig zijn, liever dan dat een willekeurig familielid deze taak op zich neemt.
De witte albe op het vormsel is eveneens een zichtbare herinnering aan het witte doopkleed.
Misschien is er een mogelijkheid om een doopselwake (een gebedsviering waarbij het doopsel wordt herdacht) te houden met vormelingen en hun doopouders. Soms leent één van de catechesemissen zich hiertoe. Ook het bijwonen van een doopselviering kan zinvol zijn.
Catecheten
Catechese geven is meer dan bijeenkomsten voorbereiden en begeleiden. Het is meer dan lesjes geven. Het is vooreerst een beleven en vooral voor-leven van wat christen-zijn vandaag betekent. Daarbij rekenen we ook op de aanwezigheid en betrokkenheid bij de nevenactiviteiten (zoals advents- en vastenbezinningen, eucharistievieringen, ouderavonden, vergaderingen, ...).
Ten tweede is verdieping en bezinning belangrijk voor elke christen. Op zich is dat reeds een getuigenis. Regelmatig worden vormingssessies georganiseerd voor de begeleiders van de vormselcatechese.
Tenslotte steunen we de basisgedachte van ‘gezinscatechese aan huis’. We willen daarmee het ‘schoolse of klassikale’ karakter dat soms nog rond de vormselcatechese hangt, verminderen en de kinderen een ‘christelijke huissfeer’ aanbieden die ze misschien nog nooit gezien hebben. We weten dat het niet voor iedereen mogelijk is maar we hopen dat iedereen deze mogelijkheid ernstig zou overwegen. In dit kader is het ook zinvol dat gehuwde catecheten, indien mogelijk, samen catechese geven.
De parochieploeg en catecheten.
